استانبول
استانبول:
گربه‌های تنبل، سگ‌های شکم سیر، مرغان دریایی و انسان‌های کاسب،
همگی دست در دست هم، به دنبال گردش‌گران پول خرج کن!!
از زمان اشکانیان و ساسانیان، ایرانیان با روم شرقی (بیزانس) هم‌سایه بودند. جنگ‌های بسیاری بین این دو امپراتوری درگرفت که گاه این پیروز بود و گاه آن. با فروپاشی حکومت ساسانی به‌دست ارتش مسلمانان، بیزانس سال‌ها با ایرانیان درگیری نداشت ولی به آهستگی رو به سستی گذاشت. در سده چهاردهم میلادی با تشکیل حکومت عثمانی، فروپاشی بیزانس در دستور کار تاریخ قرار گرفت و اختلاف‌های درونی جامعه به ویژه کشمکش مذهبی-ریاستی در بین روحانیان ارتودکس، این تمدن را از درون پوساند.
در سده پانزدهم با پیروزی‌های دولت عثمانی در اروپای خاوری، بیزانس آماده فروپاشی نهائی شد. در روز ۲۹ ماه مه ۱۴۵۳ میلادی ارتش سلطان محمد دوم (فاتح) (Fatih Sultan Mahmet) بر شهر سد هزار نفری کنستانتینوپل را که پیش از آن یک میلیون نفر جمعیت داشت و حدود هزار سال پای‌تخت بیزانس بود، چیره شد با فروریزی دیوارهای کنستانتینوپل، سه‌رخ داد بزرگ . در تاریخ سده‌های میانه و نو یادآوری می‌شود. نخست فروپاشی نهائی تمدن بیزانس، دوم: پایان دوران سده‌های میانه ( قرون وسطا ) و سوم: آغاز نوزایی (رنسانس) در اروپا.
گفته می‌شود با تسخیر این برج سده‌های میانه به پایان رسید.
سلطان محمد فاتح فرزند سلطان مراد دوم، نابغه‌ای نظامی، مردی بود دانش‌آموخته. زبان‌های یونانی، لاتین، عربی و فارسی را می‌دانست و فلسفه خوانده بود. پس از چیرگی برکنستانتینوپل نام شهر به استانبول تغییر یافت و کلیساها به مسجد تغییر کاربری داده شدند که هنوز هم پابرجایند و دیدنی.
در جنگ جهانی نخستین، امپراتوری عثمانی فروپاشید و سرزمین‌های زیر استعمار دولت عثمانی آزاد شدند و دولت‌های جدیدی در نقشه جهان آشکار. (لیبی، مراکش، تونس، مصر، لبنان، سوریه، عراق، اردن، عربستان سعودی و … شیخ نشین‌های خلیج فارس).
با چاره اندیشی دولت انگلستان یکی از افسران ترک ارتش بریتانیا به‌نام مصطفا کمال ( کمال آتاتورک) رهبری گروهی را به نام ترک‌های جوان به دست گرفت که توانست جمهوری ترکیه را بنا کند. قتل عام ارمنی‌ها و کردها در دوران سامان‌گیری دولت ترکیه رخ داد. هستی دو گروه زبانی کردی و ترکی و برتری یافتن شونیزم ترکی در سرزمین‌هایی که کردها زندگی می‌کنند، نطفه‌های تلاشی جمهوری یک پایه ترکیه را در خود دارد. اگر بی خردی پی گرفته شود، پیش‌رفت‌های ستایش برانگیزی که جمهوری ترکیه در ۳۰ سال گذشته داشته است به چشم بهم زدنی از دست می‌رود و جمهوری ترکیه فروخواهد پاشید. به ویژه این که اروپا از بودن یک جمهوری نیرومندی که ریشه در یک امپراتوری پر شکوه دارد، هراسان است. آرزویی که برخی در اروپا هنوز هم به آن دل بسته مانده اند.
گردش در استانبول ( ۴ آبان – ۷ آبان ): تا پیش از ۳۰ سال پیش خرید از استانبول چندان سودی نداشت ولی با از دست رفتن بهای لیر ترک و پایدار ماندن نسبی دلار در ایران، سیل چمدان‌های خالی به سوی استانبول سرازیر شد. هرچند برای علاقه‌مندان به تاریخ و زیبائی‌های شهر و طبیعت، استانبول همیشه جای‌گاه والائی داشته است. استانبول با مردمی نرم رفتار، به راستی دیدنی است و بدون یک دوربین خوب به این شهر رفتن خواب‌گردی است.
یکی از نام‌دارترین میدان‌های استانبول که امروزه یک بند از دگرگونی‌های درونی جمهوری ترکیه از آن آغاز می‌شود، میدان تکسیم است. اراده دولت اردوغان به ساخت یک ساختمان تجاری در این میدان و ایستادگی مردم اهل فرهنگ در برابر اسوداگری آزاد، نام این میدان را بر سر زبان‌ها انداخت. اگرچه بر ساخت بنایی تجاری پای می‌فشارند ولی با بودن ده‌ها کتاب فروشی و هسته‌های شنید و گفت در این میدان، به‌دید نمی‌آید چنین برنامه ای به آسانی به پیش برده شود.
با این که پس از افتادن استانبول به دست سلطان محمد فاتح در سده پانزدهم میلادی کلیساها به کاربری مسجد در بنایی تجاری پای می‌فشارند ولی با بودن ده‌هاشدند ولی شهر در رواداری با اندیشه‌های دیگر زیسته است و این منش امروز هم در این شهر دیده می‌شود.
دیدار ما از استانبول ۴ بخش داشت: ۱- آثار باستانی و موزه‌ها ۲- جزیره‌های نزدیک استانبول در دریای مرمره ۳-گردش با کشتی ۴- دیدن بازار سرپوشیده استانبول و چند مرکزی که ایرانیان از آن جا خرید می‌کنند.
آثار باستانی استانبول: بدون شک زیباترین بناهای استانبول مسجدهائی هستند که یا کلیساهای دوران بیزانس بوده اند یا به دست شاهان عثمانی با بینشی شکوه‌گرایی ساخته شده اند. برای دریافت بهتر هم‌زمانی ساخت این مسجد ها با تاریخ ایران می‌توان به سازه‌های حکومت صفوی مانند میدان نقش جهان و بناهای پیرامون آن نگریست.
 |
 |
 |
 |
کاخ – موزه توپکاپی ،Topcapi Sarayi: بدون دیدار از کاخ موزه توپکاپی هیچ گردش‌گری نمی‌بایست از شهر استانبول بیرون بیاید. این سرا در سده ۱۵ ساخته شده و امروزه از موزه‌هایشناخته شده جهان است. در این موزه یافته‌هایی را به نمایش گذاشته اند که می‌گویند از آن حضرت محمد و خلیفه‌های چهارگانه اهل سنت و حضرت فاطمه و امام حسین و بزرگان دینی اسلام بوده‌اند. هر چند با دید علمی و باستان شناسی نادرستی این تاریخ خود ساخته آشکار است و می‌توان برتری سوداگری را بر کار علمی به روشنی دید، ولی دیدن موزه را به همه پیش‌نهاد می‌کنم.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
انقلاب در ایران و یورش ارتش عراق به ایران و کویت، فروپاشی اتحاد شوروی و پول‌شویی کلان باندهای مافیایی نوپیدا، سرنگونی صدام حسین رئیس جمهور عراق و در زمان‌های نزدیک‌تر، سرنگونی قذافی و ناآرامی‌در لیبی و مصر و سوریه، سیل دلار را به سوی کشور با ثبات ترکیه سرازیر کرد. بیش‌ترین بهره را در این میان بخش بانکی و گردش‌گری ترکیه از آن خود کردند.
سرمایه گذاری در ترکیه نیروی به پیش برنده رشد شتابان اقتصادی ترکیه و بالا بردن رویه زندگی مردم آن شد. آن چه ترکیه را ایست‌‌گاه نهائی سرمایه‌های مالی گریخته از کشورهای هم‌جوار کرد، پایداری درونی و آزادی نسبی زیست در این کشور بود. مردم ترکیه از دیرباز در رواداری با اندیشه‌ها و دین‌های گوناگون زیسته اند و این به ویژه شهر استانبول را که از آب و هوا و چشم‌انداز زیبائی نیز برخوردار است بهشت کسانی کرد که یا در اندیشه سرمایه گذاری بودند بدون آن از سرچشمه درآمد زایی آنان پرسیده شود، یا سرزمین آرامی را برای زیستن می‌جستند.
شتاب و یورش سرمایه و دگرگونی پر تنش در زمانی کوتاه، نارسائی‌های آشکاری نیز به بار آورده است: در همان نگاه نخست می‌توان دید که استانبول بر پایه یک نقشه از پیش گردآمده و کارشناسی شده گسترش نیافته است. هر کسی در هر کجا که توانسته ولو در جای گذر همگانی پای‌گاه فروش کالا برای گذرندگان ساخته است. با تجربه ای که داریم می‌دانیم جز با رشوه و کاربرد راه‌های ویژه چنین کاری پا نمی‌گیرد. در کناره بغاز بسفر راه پیاده رو با بناهای تجاری یا اداری بند آمده‌اند. با سرازیر شدن انبوهی از گردش‌گران، بناهای بهداشتی مانند دست شویی فراموش شده است و این آزار دهنده است.
چالش شگفت آور دیگری که دیدم دگر شدگی رفتار مردمی بود که در بخش خدمات کار می‌کنند. چاپیدن گردش‌گران یک فرهنگ شده است. کاری که مبارزه با آن به یک بینش نوین نیاز دارد. نمونه ای بیاورم. در کشتی‌ای که با آن گشت زدیم یک خانواده عرب هم بودند. آن‌ها نفری یک فنجان کوچک قهوه ترک نوشیدند و هنگام پرداخت هزینه نزدیک بود سکته کنند. گارسن از آنان نفری ۱۵ لیر ( برابر کرایه کشتی) پول گرفت. آن‌ها پول را پرداختند ولی یاد گرفتند که در استانبول پیش از خوردن هر چیزی باید بهای آن را پرسید و چانه زد
در همه رستوران‌های کنار دریا اگر هم در جلوی نام خوراک، بهای آن نوشته شده باشد، باید ابتدا به این باور رسید که هزینه‌ای به نامی خودساخته تراشیده نخواهد شد. کارکنان استانبولی این کار را نیز با آرامش و بدون نگرشی ملی انجام می‌دهند.
در مرکزهای گردش‌گری پیرامون میدان تکسیم تا بازار سرپوشیده، فروشگاه بزرگ خوار و بار نیست و فروشگاه‌های کوچک هم بهایشان گاه دو برابر بهای اصلی است.
چرا پروا به این بخش برای شکوفا ماندن استانبول نیاز است؟ باید دید که کشورهای بلوک پیشین خاور اروپا پس از فروپاشی هم‌پیمانی، به سوی سرمایه داری رفته‌اند. برخی از آنان نیز به اروپای یگانه ( شنگن) پیوسته اند. دیگر مانند پیش، سرمایه‌ها برای تولید کالا به ترکیه نمی‌آیند. اکنون دست‌مزد در کشوراکراین یک چهارم ترکیه است. تا آن جا که سرمایه‌داران کشورهای دیگر مانند ایران و لیبی و کشورهای عربی برای سرمایه گذاری به این کشورها روی آورده‌اند. در هم‌سایگی ترکیه فروشگاه‌های بزرگ با برند‌های نام‌دار در آذربایجان و ارمنستان و گرجستان سر برآورده اند و آن سو‌تر، رومانی و بلغارستان و هم‌سایه‌های دیگر با گسترش زیر ساخت‌های گردش‌گری جای دل‌نشینی برای گردش و آرمیدن و خرید می‌شوند.
ترکیه شتابان دوران زرین خود را از دست می‌دهد و اگر نخواهد برای بخش رفاهی گردش گران و امنیت روانی آنان برای نگه‌داشت ارز‌هائی که به هم‌راه دارند بیندیشد، به گرداب دچار خواهد شد که ردهای ناآرامی اجتماعی بر جای خواهد گذاشت. سیاست‌های خودبزرگ بینانه آقای اردوغان رئیس جمهور ترکیه، هم‌راه با فشار بر روشن‌گران اندیشه ورز، این فرود را پر شتاب‌تر خواهد کرد. اگر با شوربختی، رشد هم‌سایه خوب ما، ترکیه نیز به دشواری بیفتد آن هنگام مردم ترکیه که توانسته بودند بدون نفت این همه پیش‌رفت داشته باشند، آسیب جبران ناپذیر خواهند دید که برای ما ایرانیان نیز همان تلخی را به کام خواهد ریخت.
سفر با کشتی در بغاز بسفر هم دیدنی است. در این سفر می‌توان بناهای تاریخی را دید. در مسیر کشتی روستاهائی را می‌توان دید که هنوز هم پس از گذشت سده‌ها هوای روستاهای رومی را دارند.
با کشتی می‌توان از چند پلی که بین آسیا و اروپا ساخته شده اند دیدن کرد. این پل‌ها گذرگاهی برای پیاده‌ها ندارد.
 |
 |
|
من از ساعت ۸ تا ساعت ۱۵ برای گرفتن عکس خوب در کناره پل از تپه‌ها و کوچه پس کوچه‌های پرشیب، بالا و پائین رفتم تا توانستم چند ت عکس از بالای پل بگیرم. این عکس‌ها را باور دارم هر چند ساده به دید می‌آیند ولی تا کنون در جائی ندیده اید. عکس را از سمت اروپائی به سوی خاور گرفتم و آسمان را پرالتهاب نشان دادم تا با عکس آن‌چه را نگفتم، بیان کرده باشم.
|
|
جزیره‌های مرمره پس از ۶ سده هنوز هم رومی‌اند. پیش‌نهاد می‌کنم هنگام سفر به استانبول از چند جزیره به ویژه جزیره بیوک آدا (پرنسس) دیدن کنید. ورود خودروهای با سوخت فسیلی به این جزیره‌ها آزاد نیست و می‌توانید سرتاسر این جزیره‌های زیبا را با دوچرخه یا موتورسیکلت برقی یا کالسکه بگردید و از هوا و چشم‌انداز زیبای جنگلی آن کیفور شوید.
 |
 |
 |
 |
بازار: بازارهای خرید استانبول شتابان بر و بیای چند سال پیش خود را از دست می دهند. کالاهائی که در چارشنبه بازار و جمعه بازار فندوق زاده و مانند این ها فروخته می شود تا جایی که دیدم کالای لک زده و کم ارزشی هستند. اگرچه بسیار ارزان تر از ایرانند ولی مانند آن‌ها را در بازار سید اسماعیل هم می‌توان خرید. هر چند بازار پر است از ایرانی سبد به دست.
پیش‌نهاد می‌کنم در سفر به استانبول به بازار سرپوشیده استانبول سری بزنید.
سردر بازار بزرگ سرپوشیده استانبول
بازاری است پر پیمان که یک برتری پندآموز به بازار بزرگ تهران دارد.
بیش‌تر کالاهائی که در بازار بزرگ تهران می‌بینیم کالاهای نه چندان خوب ساخت چین و کره و مالزی و … اند ولی در بازار استانبول شما آن چه می‌بینید کالای ترکیه است و فروش آن هم‌راه با یک غرور ستایش برانگیز. این را در برخورد با مردم آرام و با فرهنگ استانبول، در همان گام نخست در‌می‌یابید.
پایان سخن: کودتای مه گرفته در ترکیه سرآغاز یک دوره دشوار در زندگی اقتصادی مردم و آزادی‌های دموکراتیک آن خواهد شد. این یک پیش گویی نیست. هر شم سیاسی به سادگی با دیدن جامعه امروزین ترکیه و دنبال کردن فراز و نشیب‌های اجتماعی، آن را خواهد بویید. عکسی که از پل بین باختر و خاور گرفته ام شاید گویا تر از هر سخنی باشد.
۴-۷ آبان ۱۳۹۵
استانبول
آیرج کی‌پور
بدون دیدگاه